Mentir non é ciencia

Algúns científicos conseguen o Premio Nobel cás investigación dos subordinados manobras máis daniñas para a ciencia non son as máis evidentes -fraude ou manipulación-, senón as que levan tanto tempo encistadas entre os raios do sistema que se volveron invisibles. Unha delas consiste en ignorar o descubridor para atribuír ao seu xefe o descubrimento. Polo coñecido esta semana, a práctica xa era corrente hai 60 anos, cando se concedeu o Premio Nobel de Medicina ao norteamericano Selman Waksman polo achado da estreptomicina; e seguíao sendo hai uns meses, cando se lle outorgou ao francés Jules Hoffmann polo esclarecemento da inmunidade innata, a clave cara a unha xeración radicalmente nova de medicamentos antimicrobianos. En ambos os dous casos, o traballo e as ideas dos mozos investigadores que deseñaron e executaron os experimentos -Bruno Lemaitre no caso do francés- foron usurpados polos seus xefes, Waksman e Hoffmann, que acabaron recibindo a maior distinción científica por uns avances que nin previran nin axudaron a conquistar; unhas investigacións ás que se opuxeran, e que nin sequera coñeceron ata que chegou a hora de estampar a súa firma no artigo e deixar que o seu nome soara en Estocolmo.

Son habituais e ata esperables as polémicas pola concesión dos Premios Nobel. Resulta dificultoso e, ás veces, imposible reducir a un nome propio os créditos dunha investigación complexa na que interviñeron varios laboratorios, polo xeral competindo entre si. Unha opinión estendida, que se volveu oír estes días en apoio de Hoffmann, sostén que estas retesías non son máis que produto do resentimento dos malos perdedores, e que aventar as na prensa só serve para manchar a imaxe da ciencia ante o público leigo.

Pero estes casos son de natureza distinta ás retesías habituais. Que un xefe usurpe o mérito dun mozo científico do seu propio laboratorio non é unha disputa pola prioridade, senón unha vileza. Tamén é unha mentira, e un tipo de comportamento incompatible coa ética científica e o seu compromiso coa busca da verdade. Premialo cun Nobel xa parece un sarcasmo.Y silencialo é xusto a receita para que se perpetúe, danando non xa a imaxe da ciencia, senón os mesmos principios que a fan avanzar.